به گزارش خبرنگار ایبِنا، اما از سوی دیگر، دیدگاه و چشم‌انداز حاکمیت‌ها و رسانه‌های غربی و خارجی نسبت به این اتفاق مهم نیز حائز اهمیت است؛ لذا ما بر آن شدیم تا با رصد و مانیتورینگ گزارش و تحلیل‌های خروجی از رسانه‌های مطرح بین المللی، واکنش غربی‌ها نسبت به عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را تبیین کنیم. این مقاله به تبیین و بررسی گزارش تحلیلی مانا خان، تحلیلگر ارشد تایمز، رویترز و آسیا پاسفیک در گزارشی تحت عنوان "عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای چه معنایی برای منطقه دارد؟ " می‌پردازد. این یادداشت تحلیلی، ۲۴ ساعت پس از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در رسانه‌ی دیپلمات وابسته به سازمان آسیا پاسفیک منتشر گردید و از اثرات و پیامد‌های عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای از منظر غربی‌ها و چشم اندازه پیش روی کشور پرده برداشته است.
ایران جدیدترین عضو سازمان همکاری شانگهای است...
این جمله، تیتر اول بسیاری از رسانه‌ها و نشریات سیاسی و اجتماعی کشور‌های منطقه آسیا، آسیاپاسفیک و خاورمیانه در روز اول پس از عضویت ایران در پیمان شانگهای بوده است؛ هنگامه‌ای که بسیار مهم و حیاتی برای منطقه به شمار می‌رود و حضوری که ایران را در جایگاهی جدید با چشم انداز امید بخش قرار خواهد داد و می‌تواند موجب توسعه همکاری اقتصادی و تجاری کشور در سطح منطقه و جهان شود. این امر، یک سکه دو رو و جریان دو بخشی خواهد بود:
در روی اول سکه، افزایش پویایی و نشاط اقتصادی که برای حاکمیت داخلی و عموم مردم اهمیت دارد. در روی دوم سکه، ایجاد بستر شکننده و نا امن برای حاکمیت قدرتمند و سلطه طلب غربی که نسبت به توسعه و پیشرفت اقتصادی ایران نگران است و به سبب کاهش سهم وابستگی و استعماری در قبال آنها، خطری قریب الوقوع برای منافع خود در منطقه احساس می‌کنند.
امتداد جریان در هر دو روی این سکه، به نفع منافع ایران در داخل و خارج خواهد بود و نگاه تحلیلی مانا خان، تحلیلگر ارشد تایمز، رویترز و آسیا پاسفیک به این موضوع قابل توجه است:
بیست و دومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۱۶ سپتامبر در شهر سمرقند ازبکستان با موفقیت به پایان رسید؛ جایی که سران ۸ کشور عضو دائم سازمان همکاری شانگهای شامل چین، روسیه، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، هند و پاکستان برای بحث در مورد چالش‌های منطقه‌ای و جهانی معاصر گرد هم آمدند. این اولین نشست سران سازمان همکاری شانگهای بود که از زمان شیوع کووید-۱۹ به صورت حضوری برگزار می‌شد.
اجلاس امسال عمدتاً به دو دلیل توجه بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و غربی را به خود جلب کرد:
اول اینکه این نخستین نشست سران کشور‌های سازمان همکاری شانگهای از زمان آغاز درگیری بین روسیه و اوکراین بود. حضور قدرتمند روسیه عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. علاوه بر این، در حاشیه این اجلاس، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین اولین دیدار حضوری خود را با پوتین از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین انجام داد.
دوم اینکه، یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این اجلاس، الحاق رسمی ایران به عنوان عضو دائم در سازمان همکاری شانگهای بود. ایران در ۱۵ سپتامبر یادداشت تعهدات خود را برای پیوستن به این سازمان امضا کرد و رئیس جمهور ازبکستان به عنوان مدیر این دوره در نشست سمرقند رسما عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای را اعلام کرد.
این مسئله، مهم‌ترین رویداد ۵ سال اخیر پیمان شانگهای بوده که مورد توجه کشور‌های عضو و سایر قدرت‌های جهان که نمایندگان و حافظان منافع غیرمستقیم خود را در این سازمان دارند، قرار گرفته است.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد:
"با امضای سند عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای، اکنون ایران وارد مرحله جدیدی در همکاری‌های مختلف اقتصادی، تجاری، ترانزیت، حمل و نقل بین الملل و انرژی خواهد شد "
سازمان همکاری شانگهای سال گذشته درخواست ایران را برای عضویت پذیرفته بود و تکمیل تشریفات آن یک سال به طول انجامید. تحلیل اطلاعات ما در آسیا پاسفیک نشان می‌دهد یک روی این مسئله می‌تواند به دلیل عدم تمایل برخی اعضای سازمان و مخالفت آنها با عضویت ایران بوده باشد که حضور ایران در پیمان شانگهای را به ضرر خود و منافع هم پیمانان قدرتمند غربی خود می‌بینند؛ لذا به نظر می‌رسد مدت زمان طولانی انتظار ایران برای عضویت، دلایلی غیر از تشریفات اداری نیز داشته است.
به احتمال زیاد، قرار است عضویت کامل ایران از آوریل ۲۰۲۳ اجرایی شود. پیش از این، ایران تنها عضو ناظر این پیمان بود، اما از این پس اجازه خواهد داشت در جلسات سازمان، به عنوان اصلی شرکت فعالانه داشته، به بحث و گفتگو بپردازد و در رای گیری‌ها شرکت کند.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، جمعه در دومین روز اجلاس سران همکاری شانگهای، بر اهمیت حفظ روابط و تعاملات نزدیک با همه کشور‌های منطقه از جمله کشور‌های سازمان همکاری شانگهای تاکید کرد. وی افزود: سیاست خارجی ایران بر حضور موثر و چند جانبه در مناسبات منطقه‌ای و جهانی متمرکز است.
این سخنان رئیس جمهوری ایران نشان می‌دهد که احتمالا عزم این کشور برای شروع یک تحول اقتصادی در سطح بین الملل جدی است. ایران در سال‌های اخیر با وجود تمامی تحریم‌هایی که به صورت رسمی در شورای امنیت سازمان ملل بر ضد عملکرد مخاطره آمیز آنها در حوزه بین الملل تصویب شده است، همچنان در تلاش برای بهبود وضعیت اقتصاد داخلی خود هستند. کاهش میزان فروش نفت به صورت مستقیم، عدم همکاری دولت‌های مختلف در جهان برای مبادلات تجاری با ایران و عدم استقبال از محصولات ایرانی به صورت فراگیر در بازار نشان دهنده‌ی انزوای اقتصادی این کشور در منطقه و جهان در دهه‌های اخیر بوده است. تحلیل‌ها و داده‌های ما نشان می‌دهد که بسیار از این عدم تمایلات برای مراودات اقتصادی و تجاری با ایران در قالب صادرات و واردات، ریشه در ترس و نگرانی این کشور‌ها از قطع حمایت قدرت‌های جهانی مانند آمریکا، اسرائیل، انگیس، فرانسه، چین و روسیه پس از شروع به مبادلات تجاری با ایران دارد؛ نگرانی‌هایی که برخی دولت‌ها به صورت آشکار از آن سخن به زبان آورده اند و حاضر به از دست دادن منافع بلند مدت خود در ازای همکاری کوتاه مدت با ایران نیستند.
به نظر می‌رسد عضویت ایران در پیمان شانگهای برخی از این نگرانی‌ها را کاهش دهد و شاهد شرایط بهتری برای اقتصاد ایران در سال‌های آینده باشیم. البته همه می‌دانیم که ایران راه طولانی، پر خطر، پر چالش و سختی در پیش رو خواهد داشت.
این درست است که حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای موجب ارتقا وضعیت اقتصاد داخلی و اقبال تجاری بهتر کشور‌های دیگر با ایران در عرصه بین الملل خواهد شد، اما به همین سادگی نخواهد بود و ممکن است کارشکنی‌ها و سنگ اندازی‌های بیشتری نسبت به قبل را تجربه کنند.
البته باید قبول کرد که سران جمهوری اسلامی خیلی هم نمی‌توانند خوشبین باشند؛ چون رویداد‌های سال‌های گذشته نشان داده که قدرت‌های بزرگ می‌توانند تعهد بدهند، اما به تعهد خود پایبند نباشند، می‌توانند قول دهند و به قول خود عمل نکنند و ایران هم عملا در مقابل این کارشکنی‌ها نتوانسته اقدام موثری انجام دهد و اهرم تاثیرگذار و قابل اتکایی برای فشار بر دولت‌هایی نظیر آمریکا و انگلیس و حتی هم پیمان به ظاهر قابل اعتماد و خوش قول خود یعنی روسیه نداشته است. شاید برای همین است که رئیس جمهور ایران کشور خود را آماده‌ی تعاملات سازنده با جهان اعلام می‌کند. زیرا حاکمیت ایران می‌داند طبق دستورالعمل‌های پیمان شانگهای، از این به بعد کشور‌ها نمی‌توانند ایران در بسیاری از مناسبات تجاری در عرصه بین الملل نادیده بگیرند و این یعنی شروع قدرتمند در منطقه و جهان.
سخن آخر اینکه تغییر رویکرد سازمان همکاری شانگهای برای بسط و گسترش تمامیت اقتصادی خود در جهان مشهود است. تصمیم اعضای اصلی در نشست امسال مبنی بر آغاز روند بررسی حضور بحرین، مالدیو، امارات، کویت و میانمار به عنوان شرکای جدید پیمان شانگهای در اجلاس سمرقند، نشان از تمایل این سازمان و اعضای آن برای تشکیل یک ساختار حاکمیت اقتصادی منسجم، قدرتمند و پویا دارد. چنین روندی همزمان با عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، می‌تواند برای مردم و حکومتش امید بخش و توسعه آفرین باشد.
حال باید منتظر ماند و به تماشای اجرای تفاهم نامه و قراداد‌های تجاری نوشته شده بر روی کاغذ در اجلاس سمرقند نشست...
